Angst of vertrouwen
Optimist of realist of pessimist
Doorgaan of vertragen Volgen of leiden
Afwachten of actie ondernemen
Hoopvol zijn of doemdenken
Schuld of onschuld
Mogelijkheden of machteloos
Verwonderd kijk ik om me heen.
Ik ga in gedachten terug naar anderhalve week geleden.
Zondag een boottochtje met een internationaal studentengezelschap. Centrum Amsterdam is gezellig vol. Twee studenten kuchten en hoestten. Zal de carnaval wel geweest zijn, nee is vast geen Corona.
Maandag, een begrafenis in Brabant. Iedereen is opgelucht omdat het lijden van deze man mocht stoppen. De angst zat er nog niet in, niet eens een klein beetje.
Woensdag voelde ik iets van een omslag. In de sportschool staat een bange vrouw in de kleedkamer. Vijftig procent overlijdt aan Corona! Zegt ze. Ik nuanceer terwijl we samen onze handen staan te wassen. Ook op andere plekken zag en hoorde ik meer rimpeltjes ontstaan.
Vrijdag verbaasde ik me erover dat de scholen open bleven en vroeg me af…Houden ze dit vol.
Zaterdag, manlief is jarig. Alle bezoek meldt zich af. Een rondje door Delft laat zien dat de restaurants nog wel goed vol zitten en er zijn verbazend veel Italianen in de stad neergestreken.
Zondag is het erg druk bij de bouwmarkt.
Maandag. De mensen die ik spreek geven me een wijder wereldbeeld. Ik hoor veel positieve berichten over zorgzaamheid en bijspringen waar nodig. Ik zie hoe verantwoord de mensen om me heen zich gedragen. Ik klap met de hele straat mee voor de mensen die er alles aan doen om deze situatie goed te doen verlopen. Iedereen staat in de eigen deuropening. Een vreemd beeld. Verbondenheid vanaf de drempels.
Een leeg bankje in het zonlicht. Heempark in Delft
Ik bel met mijn tante in Zwitserland. Mensen houden overal echt anderhalve meter afstand, er zijn geen groepjes op straat maar het is heel erg stil en er wordt al helemaal niet gezegd: tweederde van de bevolking zal het krijgen. Er zit een lock down aan te komen, alleen etenswaren mogen nog verkocht worden, gehamsterd wordt er niet. “We zijn gewend om genoeg eten en drinken in huis fte hebben”. Wandelen en andere buitenactiviteiten morgen wel, die zijn juist gezond. Als het maar op afstand is. Het leger zal bijspringen. De scholen zijn in ieder geval zes weken dicht. Mijn neven gaan zeker niet langs bij hun ouders. ” Zij vallen in de kwetsbare groep”.
Mijn tante zegt: Ergens is het goed. Wij hebben de landen kunnen opbouwen na de oorlog. Wie weet krijgen jullie na deze wereldwijde crisis de kans om de boel weer op te bouwen.
Ik bel met een vriendin in Utrecht. Ze vertelt: We hebben het goed samen. We letten op elkaar, we koken voor elkaar. En we houden samen de oudere mensen goed in de gaten. Maar aan de overkant van de straat voelt het heel anders. Letterlijk. Er wordt veel meer getoeterd, de stress en korte lontjes zijn zo zichtbaar. En een politieman vertelt: het huiselijk geweld is met dertig procent toegenomen. Ook mijn Zwitserse neef bevestigt dit laatste beeld: in China zijn al veel meer scheidingen aangevraagd de afgelopen periode.
Mijn oude collega’s op school hebben het erg druk. Er moet van alles gestroomlijnd worden, hoe kun je het beste volgen wat er gebeurt. Het is niet rustiger, integendeel. De stress loopt op.
Van ouders hoor ik heel wisselende berichten: Hoe heerlijk dat de stress eraf is, en hoe ingewikkeld om je eigen kinderen thuis aan het leren te krijgen en houden.
Ook hoor je in gesprekken keer op keer de zorg doorsijpelen voor de zwaksten in de samenleving waar ze normaal gesproken vaak langsgaan. Het besef hoe kwetsbaar die groep is, en dat je er aan de ene kant voor ze wil zijn en aan de andere kant afstand wil houden.
Ik ben vanmorgen eventjes de deur uit geweest. Een rondje tuincentrum op afstand. Wat mest voor de plantjes, wat fruitstruiken, verse kruiden. Mensen gedragen zich zeer verantwoord. Daarna even snel langs een supermarkt. “’Één man vindt het allemaal maar belachelijk.”Er gaan meer mensen dood aan de griep!” De enkele mensen die er zijn luisteren zwijgend. Plantjes bij mijn moeder afgeleverd. Geen kus of knuffel, samen handen wassen, kopje thee. Op afstand.
En ik vraag me af, hoe komen de immense verschillen toch. Hoe komt het dat de een zo bang is, terwijl de ander het als stressvrije en hoognodige rustperiode ervaart?
Zowel op macro niveau als op micro niveau zie je nu enorme verschillen.
Detailopname bloem en stekels,. Heempark in Delft
Wat is de invloed van de verschillende vormen van geweten in deze?
Bert Hellinger benoemt drie vormen van geweten:
1 Het Persoonlijk geweten
2 Het Groepsgeweten
3 Het Zielsgeweten of spirituele geweten
Je geweten heeft een grote -vaak onbewuste- invloed op hoe jij je verhoudt tot wat er om je heen gebeurt. En gewetens kunnen het onderling oneens zijn.
Laten we bij het begin beginnen. Ik pak “PassePartout”erbij, mijn literatuurbijbel.
* Geweten is het innerlijk besef van goed en kwaad: je hebt een geweten dat je vertelt wat goed is om te doen en wat goed is om te laten.
* Het geweten stelt je in staat om praktische situaties te toetsen aan de normen en waarden die je bij je draagt.
* Door je geweten ben je in staat tot ethische reflectie. Je toets complexe situaties aan je innerlijk besef van goed en kwaad en komt zo tot een beoordeling.
Zo kan er van binnenuit een antwoord ontstaan op de morele dilemma’s die je tegenkomt.
Je kunt je vast voorstellen dat we op dit moment allemaal zoeken naar hoe ons te bewegen, wat goed is om te doen en wat kwaad. Hoe we ons verhouden tot etnische vraagstukken en hoe we in complete situaties de juiste keuzes kunnen maken.
Ons geweten staat in dienst van onze behoefte om ergens bij te horen en het bindt ons aan personen en groepen die belangrijk of zelfs noodzakelijk zijn voor ons bestaan.
Normen, waarden en ideeën over goed en kwaad ontwikkelen zich in relatie tot diegenen aan wie je je loyaliteit hebt geschonken. Omdat instinctieve drijfveren buiten het bewustzijn omgaan, zijn we ons meestal niet bewust van het feit hoezeer ons geweten berust op onbewuste overlevingsmotieven.
Ik denk aan de beelden uit Benidorm. Ook als je ze niet gezien hebt heb je misschien wel een beeld. Groepsdruk, als jij je geen zorgen maakt doe ik dat ook niet, we vieren het leven. “Ik wil bij de groep blijven horen.”
Het geweten is geen statisch gegeven, het ontwikkelt zich onder invloed van het socialisatieproces. Ouders vervullen hier een grote rol in. Ook in nieuwe groepen en gemeenschappen vindt er weer socialisatie plaats. Anderen zijn daarmee ook van invloed op je geweten. Leraren, collega’s, vrienden, trainers, buren of maatschappelijke rolmodellen.
Het geweten ontwikkelt zich voortdurend in interactie met de wereld om ons heen.
1. In het familiesysteem speelt het groepsgeweten, een geweten waaraan we gebonden zijn. Het gaat hier over erbij horen en in stand houden. Er spelen wetten en regels van het familiesysteem die bewust of onbewust worden doorgegeven. Zo krijgen we een wereldmodel aangereikt met opvattingen over goed en kwaad. Families zijn ingebed in grotere groepsgewetens, zoals die van religieuze stromingen, volken, landen. Wat als goed en onschuldig wordt beschouwd in het ene groepsgeweten kan als fout en schuldig gelden in een ander.
Dit zie je nu wereldwijd terug. In Nederland zijn we trots op onze nuchterheid, we laten ons niet graag gek maken. In Zwitserland zijn ze trots op de zorgzaamheid en verantwoordelijkheid, en trots op het leger. Zo laat ieder land zijn grotere waarden zo veel mogelijk meewegen in de beslissingen.
2. Ons persoonlijk geweten speelt in op de wetten van het groepsgeweten. Het persoonlijk geweten is je morele zintuig, je innerlijke oriëntatiepunt rondom goed en kwaad. Je ijkt je handelen eraan. Het is gevormd onder invloed van het socialisatieproces en van de instinctieve noodzaak tot erbij horen. Als we ons daar niet aan houden ontstaat een gevoel van schuld en van disloyaliteit. Als we volgens het groepsgeweten handelen geeft dat een gevoel van onschuld; een goed geweten; we horen erbij.
We zijn volgzaam of bewandelen bij voorkeur onze eigen weg, we zijn bang voor wat komen gaat of hebben vertrouwen in de toekomst.
Later in het leven kan het persoonlijk geweten verruimen. Je durft je eigen geweten te bevragen, ook in relatie tot anderen. En je bent je bewust van het onderscheid tussen je overtuigingen die je binden aan de groep en je innerlijk moreel kompas.
Naarmate de informatie verandert nemen we andere besluiten, en durven we ook te zeggen: Waren we dan toch heel naïef een week geleden?
3. Het zielsgeweten of spiritueel geweten. Dit geweten berust op de ervaring dat je deel uitmaakt van een groter geheel. Dit verruimt je moraal.
Door telkens weer langs je eigen verzet en weerstanden te gaan leer je dat wat is in jezelf aannemen. In contact met je spirituele geweten vang je een glimp op van de rust en stilte van de non-dualiteit. Je morele kompas wordt gekenmerkt door een verantwoordelijkheid die je eigen leefwereld en tijd van leven overstijgt, en door rust en wijsheid.
Veertje. Heempark Delft
Ergens gedurende de gewetensontwikkeling zal je proberen jezelf onbewust te beschermen. Denk aan: controleren, je afsluiten, je best doen, versmelten etc. Je instinctieve neiging om grip te houden op wat er gebeurt is snel veroordeeld. Maar strengheid en kritiek zetten je klem. Defensie van de een roept defensie van de ander op en daarmee wordt een ontmoeting onmogelijk. Alleen vanuit zachtheid en met een open hart zorg je zowel voor bescherming als voor het openhouden van de toegangspoort naar verdere ontwikkeling. De plek van ons afgesloten raken is de plek van het openen.
Wat je ziet is dat heel veel mensen worstelen. Worstelen welk geweten voor hen de overhand heeft, of ze rust of juist onrust, alertheid of juist berusting kunnen vinden. En hoe ze zich nu het beste kunnen verhouden tot zichzelf en tot elkaar.
Een deel van de mensen bevindt zich in het spiritueel geweten, een ander deel denkt of hoopt daar te zijn vanuit het persoonlijk of het groepsgeweten. De maatschappelijke veranderingen zijn al langer in gang gezet, de roep om te verminderen en te verstillen was al langer hoorbaar. De non-dualiteit, de weg voorbij goed en kwaad, wordt regelmatig gedeeld op Facebook en Linkedin.
Voor de een een geruststelling of herkenning , voor de ander pijnlijk of confronterend.En voor sommigen een ver van het bed.
Voor alle reacties geldt: Het voelt stukken fijner als het in je straatbeeld past.
