Hoogbegaafdheid, Spelen en Pleasen. 
 ‘Cool, dit ben ik?’

Waarom jezelf laten zien niet altijd vanzelfsprekend is

We bevinden ons in een wereld vol complexiteit.
Een wereld die mooi en ook ingewikkeld kan zijn. 

Het is niet voor iedereen eenvoudig om te weten waar je op kunt vertrouwen, hoe mensen op jou reageren en jij op anderen, wanneer veel te veel wordt. Wat je kunt laten zien en wat liever niet, wat te hard binnenkomt en wat juist voor moeheid en verveling zorgt, wat de handleiding van het leven toch is.

Voor hoogbegaafden en hoogsensitieven ligt hier vaak een extra uitdaging.
Hoe komt dat eigenlijk?

We hebben inmiddels flink wat geleerd en ervaren in ons leven. Je kent zo je eigen momenten van geluk, verdriet, boosheid en blijdschap. Van verwondering, irritatie, vertwijfeling. Maar wat voor jou zo is, hoe is dat voor een ander?

Wij als mensen zijn gewend onszelf te zien in relatie tot de ander.
Daarom is communicatie en contact zo belangrijk.
Daarom maakt de Corona crisis ook zo veel los.
Je kunt een beeld van jezelf hebben, bewust en onbewust kijken we om ons heen en vergelijken onszelf met anderen, stellen we bij of verwerpen we wat we doen of denken, en veroordelen we.
Onszelf, de ander. Of beiden. 

We spreken over hoogbegaafdheid bij een IQ vanaf 130. Een kleine 2% van de bevolking is hoogbegaafd: Twee op honderd mensen. Hoogbegaafdheid en hoogsensitiviteit gaan eigenlijk altijd hand in hand. Veel hoogbegaafden hebben een zelfbeschermingsmechanisme in werking gesteld, maar de prikkelgevoeligheid ís verder ontwikkeld dan bij de gemiddelde mens. 
Als je niet hoogbegaafd bent kun je wel hoogsensitief zijn. Ongeveer 20% van de bevolking is hoogsensief. Dus een op de vijf. 

Doordat hoogbegaafden en hoogsensitieven  bij een minderheid behoren is het voor hen lastiger zich met anderen te vergelijken. En hoewel ze dol zijn op uitdagingen en echt wel door stereotypen heen kunnen prikken kunnen ze toch in de valkuil trappen: Je vergelijkt je met die paar mensen die slimmer zijn dan jij, en stelt vraagtekens bij het afwijkende gedrag van jezelf.
Bijna alle hoogbegaafden en vele hoogsensitieven hebben voordat ze wisten wat er was gedacht: Ik zal wel dom zijn, wat doe ik raar, waarom heb ik toch altijd van die vreemde ideeën of gedachten. 

Daardoor wordt vaak een beschermingsbeweging gecreëerd. Ze gaan zich kleiner of onzichtbaarder voordoen dan ze diep in hun hart zouden willen. Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. Of ze bewegen juist de andere kant op en proberen te rationaliseren, analyseren, overtuigen en soms zelfs te overschreeuwen. Wat je ook ziet gebeuren is dat de eigen ‘controle functies’ zo strak worden bewaakt dat de ruimte om te bewegen steeds kleiner wordt.

Ze belemmeren zichzelf op hun pad door het leven. Ze leggen zichzelf keer op keer iets in de weg. Hierdoor wordt het onmogelijk om de eigen unieke kwaliteiten en mogelijkheden vol te kunnen benutten. Om ten volle de eigen gewenste bijdrage te kunnen leveren.

Als je de geschiedenisboeken  erop na slaat kun je het zien: Afwijkende meningen, afwijkende denkstijlen, nieuwe gedachten: Ze worden lang niet altijd met nieuwsgierigheid en open armen ontvangen. Dat wat de gemiddelde mening is is vertrouwd, dat wat we kennen is veilig. Daarbuiten wordt het spannender. 

De meeste mensen ervaren duidelijk de voordelen van het feit dat ze meer dan gemiddeld weten, snappen, voelen, kunnen. Het kan echter behoorlijk in de weg zitten als je het gevoel hebt dat je er geen of niet voldoende eigen controle meer over hebt. Of dat je jezelf niet volledig durft of kunt laten zien. Zeker in onze maatschappij, waar “boven het maaiveld” nog niet altijd met applaus ontvangen wordt.

Spelen of pleasen

Doordat ze al vaker negatieve ervaringen hebben gehad en in het algemeen slimmer zijn checken ze eerst de wereld af. ‘Is het veilig, en klopt het wat ik zie en wat ik voel?’ Daarna checken ze jou. ‘Wat verwacht je van me, wat wil je horen?’ Op het moment dat ze het gevoel hebben dat jij vanuit je inlevingsvermogen niet bij het daadwerkelijke probleem of bij de uitdaging kan, of als ze al een oordeel of aanname voelen, is er een grote kans dat ze gaan spelen of pleasen. “Ik weet heus wel wat je wil horen. Daar ga ik of in mee, of daar ga ik lekker tegen in.”

Zorgen voor verwarring is iets wat ze van binnenuit kennen. Zowel de verwarring van de wereld om zich heen werkt als de verwarring op het wel of niet vertrouwen op hun eigen ervaringen en gevoel. In voorspelbare situaties kan het dan voor bekendheid zorgen, en vaak ook iets interessants opleveren. Eens zien wat er dan gaat gebeuren!

Zowel in het onderwijs, bij lezingen en trainingen als in coaching- en begeleidingssituaties heb ik dit heel regelmatig zien gebeuren. Het is vermakelijk om te zien. Ik moet vaak glimlachen. Maar ergens is het ook pijnlijk. En zeker niet helpend, voor beide partijen.

Hoe dan wel?

Ik heb me mijn leven lang al verdiept in dit thema. Eerst als klein meisje, met de aanname: Mijn broer is de slimme, laat ik dan de gevoelige zijn. Het raam in de klas was prachtig, de wereld daarachter nog mooier. De mensen in de klas waren vaak boeiender dan de stof die behandeld werd.
Toen ik besloot in het onderwijs te gaan werken kwam ik er snel achter: Hier laten we met elkaar iets liggen. Maar wat ik ook gelijk merkte was: Ik kan het mijn medestudenten niet uitleggen. Zowel in het stuk hoogbegaafdheid als in het stuk sensitiviteit lukte het me in eerste instantie niet begrijpelijk uit te leggen waar het daadwerkelijk over gaat. Later begreep ik hoe dat kwam. We kunnen ons niet verplaatsten in iets wat we niet ergens zelf (her)kennen. Dat inzicht maakte de boel eerst een stuk ingewikkelder. Wel vond ik tegelijkertijd een talent bij mijzelf. Iets waar ik zo mijn bijdrage in kan te leveren. Ik heb gekeken, gezocht en geprobeerd.

Wat is van belang om wel te zorgen voor veiligheid, begrip en mogelijkheid tot groei, als je je niet echt kunt verplaatsen met de ander. 

De volgende tips wil ik graag met je delen.
Voor jou als je worstelt met: Ik vind het lastig hoe daar mee om te gaan.
Maar ook als je denkt: Grijns, ja zo doe ik dat vaak! 

Als er een wezenlijk verschil zit tussen jou en diegene die op je pad komt op het gebeid van intelligentie of sensitiviteit dan zijn er een aantal factoren om op te letten.

• Blijf bij jezelf & vertrouw op jezelf. Twijfelen is gezond en onmisbaar in contact.  Als je echter aan je eigen kern  gaat twijfelen verdwijnt onmiddellijk je geloofwaardigheid. Dit wordt op gevoelsniveau feilloos opgepikt. 
• Ben nieuwsgierig en oprecht geïnteresseerd. Vraag door om helder te krijgen wat voor jou nog niet helder is. Te vaak wordt er ingevuld vanuit eigen beleving of ervaring. Daarmee sla je het contact binnen de kortste keren dood. 
• Besef dat wat jij denkt, voelt, doet voor de ander niet zo hoeft te zijn. En andersom is het ook waar: Jij hoeft niet te proberen de ander in gevoel te volgen. Luisteren en aannemen dat het voor de ander zo is is genoeg. 
• Benoem -als dit van waarde is- hoe het voor jou is.Dan kan de ander daar in meekijken, en ontdekt zo ook het verschil en de overeenkomsten. Dit zorgt voor veiligheid en is ontzettend leerzaam aan beide kanten. 

Wat levert het de ander op? 

• Je zorgt hiermee voor een bedding waarin de ander ook zichzelf ‘mag’  zijn en laten zien.
• Je voorkomt de behoefte om je in te pakken en de gewenste antwoorden te geven of een spel te gaan spelen. Hoe minder ingevulde verwachtingen gevoeld worden, hoe authentieker iemand mag zijn, en hoe groter de kans dat er geen spel gespeeld hoeft te worden uit ‘overlevingsbehoefte’.
• Zodra er gevoeld wordt dat alle vragen gesteld mogen worden, met kans op een eerlijk antwoord, ontstaat er een gretigheid om te leren. En een eerkijk antwoord mag gerust ook “ik weet het niet” mag zijn. 
• De grote winst is dat jullie beiden kunnen groeien, vanuit veiligheid en verbinding, naar uitdaging, groei en bijdrage.